اضطراب در کودکان همانند بزرگسالان می تواند رخ دهد. کودکان و نوجوانان نیز مانند بزرگسالان در برخی شرایط احساس نگرانی و اضطراب می کنند. اما اگر اضطراب کودک سبب بروز اختلال در زندگی روزمره کودک و انجام فعالیت های تحصیلی و بازی او شده، ممکن است به کمک نیاز داشته باشد. برخی از کودکان بیشتر از دیگران در معرض نگرانی و اضطراب هستند. تغییر برای بچه ها اغلب دشوار است و ممکن است پس از نقل مکان یا شروع مدرسه جدید مضطرب شوند. کودکانی که تجربه ناراحت کننده یا آسیب زا، مانند تصادف اتومبیل یا آتش سوزی خانه داشته اند، ممکن است پس از آن دچار اضطراب شوند. مشاجره ها و درگیری های خانوادگی نیز می تواند باعث ایجاد احساس ناامنی و اضطراب در کودکان شود.
نوجوانان بیشتر از سایر گروههای سنی از اضطراب اجتماعی رنج میبرند، از اجتماعات اجتماعی دوری میکنند یا برای رهایی از آنها بهانه میآورند.
دلایل اضطراب در کودکان
کودکان ممکن است در سنین مختلف نسبت به چیزهای مختلف احساس اضطراب کنند. بسیاری از این نگرانی ها بخشی طبیعی از بزرگ شدن هستند.
از سن حدود 6 ماهگی تا 3 سالگی برای کودکان خردسال بسیار رایج است که اضطراب جدایی داشته باشند. آنها ممکن است در هنگام جدا شدن از والدین یا مراقبان خود دچار مضطرب شوند گریه کنند. این یک مرحله طبیعی در رشد کودک است و باید در حدود 2 تا 3 سالگی متوقف شود.
همچنین برای کودکان پیش دبستانی ایجاد ترس یا فوبیای خاص رایج است. ترس های رایج در اوایل دوران کودکی شامل حیوانات، حشرات، طوفان، ارتفاع، آب، خون و تاریکی است. این ترس ها معمولاً به تدریج به خودی خود از بین می روند.
همچنین ممکن است مواقع دیگری در زندگی کودک وجود داشته باشد که احساس اضطراب کند. به عنوان مثال، بسیاری از کودکان هنگام رفتن به مدرسه جدید یا قبل از امتحانات احساس اضطراب می کنند. برخی از کودکان در موقعیت های اجتماعی احساس خجالت می کنند و ممکن است در این زمینه نیاز به حمایت داشته باشند.
اضطراب زمانی برای کودکان به یک مشکل تبدیل می شود که شروع به ایجاد مشکل در زندگی روزمره آنها کند.اگر در زمان امتحان به مدرسه ای بروید، همه بچه ها مضطرب هستند، اما برخی ممکن است آنقدر مضطرب باشند که نتوانند آن روز صبح به مدرسه بروند. اضطراب شدیدی مانند این می تواند به سلامت روانی و عاطفی کودکان آسیب برساند و بر عزت نفس و اعتماد به نفس آنها تأثیر بگذارد. آنها ممکن است گوشه گیر شوند و برای اجتناب از چیزها یا موقعیت هایی که آنها را مضطرب می کند، تمام تلاش خود را بکنند.
علائم اضطراب
وقتی بچههای کوچک احساس اضطراب میکنند، همیشه نمیتوانند احساس خود را بفهمند یا بیان کنند. ممکن است متوجه شوید که آنها:
- تحریک پذیر شده اند و مدام گریه می کنند.
- در خوابیدن مشکل دارند
- شب ادراری بدون سابقه قبلی رخ داده
- خواب های بد ببیند
در کودکان بزرگتر ممکن است متوجه شوید که آنها:
- عدم اعتماد به نفس برای امتحان کردن چیزهای جدید یا به نظر می رسد قادر به رویارویی با چالش های ساده و روزمره نیست
- تمرکز کردن برایشان سخت است
- در خواب یا خوردن مشکل دارند
- طغیان های عصبانیت دارند
- افکار منفی زیادی داشته باشد یا به این فکر کند که اتفاقات بدی قرار است بیفتد
- از فعالیت های روزمره مانند دیدن دوستان، بیرون رفتن در اماکن عمومی یا رفتن به مدرسه اجتناب کند
آیا اضطراب در کودکان میتواند بر پیشرفت تحصیلی آنها نیز تأثیرگذار باشد؟
بله، اضطراب در کودکان میتواند تأثیر قابل توجهی بر پیشرفت تحصیلی آنها داشته باشد. در زیر به برخی از این تأثیرات اشاره میشود:
کاهش تمرکز و توجه: اضطراب میتواند باعث کاهش توانایی تمرکز کودک بر درسها و فعالیتهای تحصیلی شود، که نتیجه آن کاهش یادگیری و عملکرد ضعیفتر در امتحانات است.
افزایش فرار از مدرسه: کودکان مضطرب ممکن است از رفتن به مدرسه اجتناب کنند یا به طور مکرر غیبت کنند، که این موضوع به طور مستقیم بر پیشرفت تحصیلی آنها تأثیر میگذارد.
کاهش انگیزه: اضطراب میتواند باعث کاهش انگیزه برای یادگیری و شرکت در فعالیتهای آموزشی شود، که به نوبه خود میتواند منجر به افت تحصیلی گردد.
مشکلات در مدیریت زمان: کودکان مضطرب ممکن است در برنامهریزی و مدیریت زمان برای انجام تکالیف و مطالعه دچار مشکل شوند، که این موضوع میتواند به عدم آمادگی برای امتحانات منجر شود.
افزایش مشکلات رفتاری: اضطراب میتواند باعث بروز مشکلات رفتاری در کلاس شود، که ممکن است توجه معلمان و سایر دانشآموزان را جلب کند و بر جو کلاس تأثیر بگذارد.
تأثیر بر روابط اجتماعی: اضطراب میتواند بر روابط کودک با همسالان و معلمان تأثیر بگذارد، که این موضوع نیز میتواند بر تجربه تحصیلی و پیشرفت او تأثیر بگذارد.
افت نمرات: به طور کلی، اضطراب میتواند منجر به افت نمرات و عملکرد ضعیفتر در ارزیابیهای تحصیلی شود.
با توجه به این تأثیرات، شناسایی و مدیریت اضطراب در کودکان بسیار مهم است تا آنها بتوانند به بهترین شکل ممکن در محیط تحصیلی خود عمل کنند.
روشهای درمان
درمان اضطراب در کودکان میتواند شامل روشهای مختلفی باشد. در اینجا به چند روش مؤثر اشاره میشود:
مشاوره و رواندرمانی:
رفتار درمانی شناختی (CBT): این روش به کودکان کمک میکند تا الگوهای فکری منفی را شناسایی و تغییر دهند.
گفتار درمانی: گفتگو با یک مشاور میتواند به کودک کمک کند تا احساسات خود را بیان کند و راهحلهایی برای مدیریت اضطراب پیدا کند.
دارو درمانی:
در برخی موارد، پزشک ممکن است داروهای ضد اضطراب یا ضد افسردگی را تجویز کند. این گزینه معمولاً برای موارد شدیدتر و تحت نظر پزشک انجام میشود.
آموزش مهارتهای مقابلهای:
آموزش تکنیکهای تنفس عمیق، مدیتیشن و آرامسازی میتواند به کودکان کمک کند تا در مواقع اضطراب، احساس آرامش بیشتری داشته باشند.
فعالیتهای بدنی:
ورزش منظم میتواند به کاهش استرس و اضطراب کمک کند. فعالیتهای بدنی مانند دویدن، شنا و بازیهای گروهی مفید هستند.
حمایت اجتماعی:
ایجاد یک شبکه حمایتی از خانواده و دوستان میتواند به کودک کمک کند تا احساس امنیت و آرامش بیشتری داشته باشد.
تغییرات در سبک زندگی:
خواب کافی، تغذیه سالم و کاهش زمان استفاده از صفحه نمایش میتواند تأثیر مثبتی بر سلامت روان کودک داشته باشد.
آموزش والدین:
والدین نیز میتوانند با یادگیری روشهای مدیریت اضطراب و ایجاد محیطی حمایتی در خانه، به کاهش اضطراب کودک کمک کنند.
توجه به این نکته ضروری است که هر کودک متفاوت است و ممکن است به روشهای مختلفی پاسخ دهد. مشاوره با یک متخصص روانشناسی میتواند راهنماییهای خاصتری ارائه دهد.
کلمات مرتبط :
علائم اضطراب کودکی – استرس در کودکان – مرکز روانشناسی در شرق تهران