اختلالات رفتاری در کودکان طیفی از شرایط را در بر می گیرد که با الگوهای مداوم رفتارهای مخرب، پرخاشگرانه یا سرکشی مشخص می شود که به طور قابل توجهی از هنجارهای گروه سنی آنها منحرف می شود. این رفتارها اغلب در عملکرد کودک در محیط های مختلف از جمله خانه، مدرسه و محیط های اجتماعی اختلال ایجاد می کند.
انواع مختلفی از اختلالات رفتاری می تواند کودکان را تحت تاثیر قرار دهد که هر کدام دارای ویژگی های متمایزی هستند:
اختلال کمبود توجه/بیش فعالی (ADHD): ADHD یکی از شایع ترین اختلالات رفتاری است که با علائم بی توجهی، بیش فعالی و تکانشگری مشخص می شود. کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه بیش فعالی ممکن است در تمرکز، پیروی از دستورالعمل ها، نشستن یا کنترل تکانه های خود مشکل داشته باشند.
اختلال نافرمانی مخالف (ODD): ODD با الگویی از خشم، خلق و خوی تحریکپذیر، رفتار استدلالی/سرکشی و کینه توزی مشخص میشود. کودکان مبتلا به ODD اغلب در برابر قدرت مقاومت می کنند، از پیروی از قوانین امتناع می ورزند و عصبانیت های مکرر از خود نشان می دهند.
اختلال سلوک (CD): اختلال سلوک شامل مسائل رفتاری شدیدتر از جمله رفتار پرخاشگرانه نسبت به افراد و حیوانات، تخریب اموال، فریبکاری، دزدی و نقض جدی قوانین است. این رفتارها اغلب منجر به آسیب قابل توجهی در عملکرد اجتماعی، تحصیلی یا شغلی می شود.
اختلالات اضطرابی: در حالی که اختلالات اضطرابی در درجه اول به عنوان اختلالات عاطفی طبقه بندی می شوند، می توانند به مسائل رفتاری مانند اجتناب، کناره گیری و نگرانی بیش از حد منجر شوند. اختلالات اضطرابی رایج در کودکان شامل اختلال اضطراب فراگیر، اختلال اضطراب جدایی و اختلال اضطراب اجتماعی است.
اختلالات خلقی: اختلالات خلقی مانند افسردگی و اختلال دوقطبی نیز می توانند در علائم رفتاری ظاهر شوند. کودکان افسرده ممکن است تحریک پذیری، از دست دادن علاقه به فعالیت ها، و تغییرات در خواب و اشتها نشان دهند، در حالی که اختلال دوقطبی شامل نوسانات خلقی از دوره های افسردگی به دوره های شیدایی است.
علل اختلالات رفتاری در کودکان
علل اختلالات رفتاری چند وجهی است که شامل ترکیبی از عوامل ژنتیکی، بیولوژیکی، محیطی و روانی است:
عوامل ژنتیکی: تحقیقات نشان می دهد که یک جزء ژنتیکی در بسیاری از اختلالات رفتاری وجود دارد. کودکانی که سابقه خانوادگی ADHD، اختلالات خلقی یا سایر شرایط رفتاری دارند در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به مشکلات مشابه هستند.
عوامل بیولوژیکی: عوامل عصبی زیستی، مانند اختلالات ساختار و عملکرد مغز، عدم تعادل انتقال دهنده های عصبی، و قرار گرفتن در معرض سموم قبل از تولد (مانند الکل، مواد مخدر)، می توانند در ایجاد اختلالات رفتاری نقش داشته باشند.
عوامل محیطی: تجربیات اولیه دوران کودکی، از جمله قرار گرفتن در معرض خشونت، بی توجهی، سوء استفاده و بی ثباتی خانواده، می تواند به طور قابل توجهی بر رشد رفتاری کودک تأثیر بگذارد. عوامل اجتماعی و اقتصادی مانند فقر و عدم دسترسی به آموزش و مراقبت های بهداشتی با کیفیت نیز نقش دارند.
عوامل روانشناختی: کودکانی که دارای ویژگیهای خلقی مانند واکنشپذیری بالا، مشکل در تنظیم احساسات یا تحمل ناامیدی پایین هستند، بیشتر مستعد اختلالات رفتاری هستند. تجربیات آسیب زا و استرس مزمن می تواند این تمایلات را تشدید کند.
بیشتر بخوانید : وسواس فکری در نوجوانان
علائم اختلالات رفتاری در کودکان
بی توجهی: مشکل در حفظ توجه، اشتباهات بی دقت، گوش ندادن و به راحتی پرت شدن.
بیش فعالی: بی قراری بیش از حد، دویدن یا بالا رفتن در موقعیت های نامناسب، ناتوانی در نشستن و صحبت بیش از حد.
تکانشگری: قطع حرف دیگران، دشواری در انتظار نوبت، و عمل بدون فکر کردن به عواقب آن.
پرخاشگری: پرخاشگری فیزیکی یا کلامی نسبت به دیگران، قلدری و دعوا.
سرپیچی: امتناع از پیروی از قوانین، مشاجره مکرر با بزرگسالان و تلاش های عمدی برای آزار دیگران.
فریبکاری: دروغ گفتن، دزدی و دستکاری موقعیت ها برای منافع شخصی.
بی نظمی عاطفی: کج خلقی مکرر، تحریک پذیری، نوسانات خلقی و مشکل در مدیریت احساسات.
کناره گیری اجتماعی: پرهیز از تعاملات اجتماعی، مشکل در پیدا کردن و حفظ دوستان و ترجیح دادن به تنهایی.
درمان و مدیریت
درمان و مدیریت مؤثر اختلالات رفتاری در کودکان معمولاً شامل ترکیبی از رویکردهای متناسب با نیازهای فردی کودک و خانواده او است:
رفتار درمانی: رفتار درمانی، به ویژه درمان شناختی-رفتاری (CBT)، به کودکان کمک می کند تا مهارت های مقابله ای، توانایی های حل مسئله و استراتژی هایی را برای مدیریت رفتار خود توسعه دهند. معمولاً از تکنیک هایی مانند تقویت مثبت، تایم اوت ها و روتین های ساختاریافته استفاده می شود.
آموزش والدین: برنامه های آموزشی برای والدین، مانند درمان تعاملی والد-کودک (PCIT) و برنامه والدین P- مثبت سه گانه، راهبردهایی را به والدین ارائه می دهد تا رفتار فرزندشان را به طور مؤثر مدیریت کنند، قوانین منسجمی را وضع کنند و ارتباطات را بهبود بخشند.
مداخلات مبتنی بر مدرسه: همکاری با مدارس برای اجرای طرحهای آموزشی فردی (IEP) یا طرحهای 504، مداخلات رفتاری و خدمات پشتیبانی. روانشناسان و مشاوران مدرسه نقش حیاتی در حمایت از کودکان مبتلا به اختلالات رفتاری دارند.
دارو: برای برخی از کودکان، ممکن است دارو برای مدیریت علائم، به ویژه در موارد ADHD، اضطراب و اختلالات خلقی تجویز شود. داروهای رایج عبارتند از محرک ها، داروهای غیر محرک ADHD، داروهای ضد افسردگی و داروهای ضد اضطراب.
آموزش مهارتهای اجتماعی: برنامههایی که برای آموزش تعاملات اجتماعی مناسب، مهارتهای ارتباطی و راههای ایجاد و حفظ دوستی به کودکان طراحی شدهاند.
خانواده درمانی: خانواده درمانی به پویایی خانواده و الگوهای ارتباطی می پردازد، محیطی حمایتی برای کودک فراهم می کند و به اعضای خانواده کمک می کند تا این اختلال را با هم درک کنند و مدیریت کنند.
مشاوره فردی: جلسات مشاوره انفرادی با یک متخصص بهداشت روان می تواند به کودک کمک کند تا احساسات خود را کشف کند، خودآگاهی را توسعه دهد و راهبردهای مقابله ای ایجاد کند.
متخصصان ما در مرکز توانبخشی و روانشناسی توان آفرین در شرق تهران خدمات تخصصی روانشناسی کودک و نوجوان را برای کمک به بهبود اختلالات رفتاری در کودکان ارائه می دهند.
کلمات مرتبط :
درمان اختلال رفتاری در کودکان – مرکز روانشناسی در شرق تهران – کلینیک روانشناسی در پیروزی – روانشناس کودک و نوجوان در شرق تهران